آخر ای انسانها

 ............................................................

آخر ای انسان‏ها!

امروز گوسفندی را برای من قربانی کردند. چقدر زجر کشیدم. هنگامی که خون از گردنش فوران می‏کرد، گویی که این خون من است که بر خاک می‏ریزد. می‏دیدم که حیوان زبان‏بسته، برای حیات خود تلاش می‏کند. دست و پا می‏زند، می‏خواهد ضجه کند، فریاد کند، از دنیا و از همه‏چیز استمداد کند، و از زیر کارد برّاق بگریزد. اما افسوس! که مظلوم است و اسیر و دست و پا بسته است؛ و زیر پنجه‏های توانای دو جوان بر خاک افتاد، قدرت هیچ کاری ندارد.

کارد به گردنش نزدیک می‏شود. چشمان گوسفند برق می‏زند. به همه اطراف می‏چرخد. برق کارد را می‏بیند. اولین فشارِ تیزیِ کارد را بر گردن خود حس می‏کند. با همه قدرت خود، برای آخرین‏بار، تلاش می‏نماید. امید به حیات، آرزوی زندگی و حبّ ذات در همه وجودش شعله می‏کشد. می‏خواهد زنده بماند، می‏خواهد از آب این عالم بنوشد؛ از هوای دنیا استنشاق کند. به آسمان بلند، به کوه‏های سر به فلک کشیده، به درخت‏ها، به گل‏ها، به سبزه‏ها، به جویبارها، به صحراها، به دشت‏ها، به دریاها، به ستاره‏ها، به ماه، به خورشید، به سپیده صبح، به غروب آفتاب نگاه می‏کند و از زیبایی آنها لذت ببرد. او احساس می‏کند که مورد ظلم و ستم قرار گرفته، همه دنیا به او ظلم می‏کنند، همه دشمن او هستند، همه در مرگ او شادی می‏کنند، همه منتظرند که دست و پا زدن او را در خون ببینند و کف بزنند. او استغاثه می‏کند، التماس می‏کند، لااقل یک نفر منصف می‏طلبد، می‏خواهد کسی را به شفاعت بطلبد… آخر الی انسان‏ها! وجدان شما کجا رفته است؟ تمدّن شما، انسانیت شما، خدا و پیغمبر شما کجاست؟ مگر قرار نیست از مظلومین دفاع کنید؟ چرا به دادخواهی بی‏گناهان توجهی نمی‏نمائید؟ چرا نمی‏گذارید فریاد کنم؟ چرا فرصت ضجّه به من نمی‏دهید؟ چرا اجازه اشک ریختن نمی‏دهید؟ چرا نمی‏گذارید صدای استغاثه من به دیگران برسد؟

آه خدایا! من فریاد این حیوان بی‏گناه را می‏شنوم؛ من درد او را احساس می‏کنم؛ من اشکی را که در چشمانش می‏غلتد می‏بینم؛ من بی‏گناهی او را می‏دانم، من می‏بینم که او مرا به دادخواهی طلبیده است؛ و من نیز با همه وجودم آماده‏ام که به بی‏گناهی او شهادت دهم؛ او را شفاعت کنم؛ و از مردم بخواهم که به خاطر خدا و به خاطر من از این حیوان زبان‏بسته بگذرند، و به خاک و خونش نکشند. حیوان بی‏گناه از من استمداد می‏کند، و با زبان بی‏زبانی استغاثه؛ و من هم با همه وجودم می‏خواهم بدوم و کارد را از دست آن مرد بگیرم. می‏خواهم فریاد کنم دست نگه دارید، این حیوان زبان‏بسته را برای من نَکُشید، اما گویی صدای حیوان خفه شده است و حرکت من همه منجمد. در عالم خواب، گاهی آدم می‏خواهد فریاد کند، ولی صدایش درنمی‏آید؛ می‏خواهد بدود، فرار کند، ولی نمی‏تواند؛ اینجا هم چنین حالتی برای من پیش آمده است. حیوان بی‏گناه می‏خواهد فریاد بکشد ولی صدایش درنمی‏آید؛ و من می‏خواهم بدوم و دستش را بگیرم؛ ولی طلسم شده‏ام، در جایم خشک شده‏ام، گویا خواب می‏بینم، اراده من حاکم بر اعمال من نیست.

کارد تیز بر گردن گوسفند نزدیک می‏شود، و من تیزی آن را بر گردنم احساس می‏کنم. حیوان اسیر، دست و پا می‏زند؛ گویی که من دست و پا می‏زنم؛ و همه فشارهای حیات و مرگ را که در آن لحظه بر گوسفند می‏گذرد، گویی که بر من گذشته است. لحظاتی که سال‏ها طول دارد، و با همه عمر و زندگی برابری می‏کند. همه لذات، همه دردها و بیم‏ها و فشارهای زندگی، در این لحظه کوتاه جمع شده و بر اعصاب آدمی فشار می‏آورد.

 ***********

یک ماه و نیم از زخمی شدن در سوسنگرد و بستری شدن دکتر چمران می‏گذشت. از دو نقطه پا بشدت مجروح بود و پس از این مدت به سختی با چوب زیر بغل راه رفتن آغاز کرد. فاصله‏هایی کوتاه را در درون ساختمان محل اقامتش طی می‏نمود ولی هنوز پای به محوطه خارج از ساختمان نگذاشته بود. او فقط یک شب در بیمارستان ماند و بعد از چند روز اقامت در منزل یکی از دوستان در اواز، به محل ستاد جنگ‏های نامنظم (مهمانسرای استانداری اهواز) آمد و در کنار رزمندگان ستاد در اطاقی بستری شد. بعد از این مدت طولانی تصمیم گرفت برای اولین‏بار بعد از زخمی شدن پای از ساختمان بیرون نهد و از خطوط مقدم جبهه بازدید نماید. دوستان نیز تصمیم گرفتند به شکرانه این سلامتی گوسفندی را برای او قربانی نمایند و به همین خاطر جلوی پلکان ورودی ساختمان و داخل حیاط، گوسفندی را آماده کردند و به محض آنکه او با جوب زیر بغل از ساختمان خارج شد و از چند پله گذشت و وارد حیاط مقابل ساختمان شد، گوسفند را بر زمین زدند و قربانی نمودند و با صلوات او را استقبال نمودند. دکتر چمران بی‏خبر از همه‏جا بر جای خود میخکوب شده و بر این صحنه می‏نگریست و کسی نمی‏دانست که در درون او چه می‏گذرد. مات و مبهوت بود و در دنیای خود سیر می‏کرد و در حالیکه همگی در شوق و شعف غوطه‏ور بودند، در مغز او افکاری دیگر موج می‏زد و همان روز بعد از بازگشت از جبهه، این سطور را در بیان آن حالت عجیب هنگام قربانی گوسفند نگاشت و از گوشت آن گوسفند هم چیزی نخورد.

گفتنی است که از دوران کودکی هم او فردی عاطفی بود و این احساس را نه تنها نسبت به انسان‏ها، بلکه حیوانات و حتی گل‏ها و گیاهان نیز داشت. اگر مرغی را که درون حیاط خانه بود سر می‏بریدند و از آن غذا می‏پختند، او تناول نمی‏کرد و یکبار که مرغی را که به او تعلق داشت چنین کردند، نه تنها از گوشت آن مرغ نخورد، بلکه اصلاً چند روز غذا نمی‏خورد و متأثر بود، بنابراین نگاشتن این سطور زیبا درباره گوسفند قربانی و سیر و سلوک غرفانی او در این حادثه عادی، غیرعادی نبوده و کاملاً طبیعی است. او به همه موجودات الهی عشق می‏ورزید و همه مخلوقات او را زیبا می‏دانست و می‏ستود و با آنها احساس یگانگی می‏کرد که نمونه‏اش را در قربانی کردن گوسفند جلوی پای او می‏خوانید.